Ik las laatst een artikel van Paul van Tongeren (emeritus hoogleraar wijsgerige ethiek, Nijmegen/Leuven) waarin hij het volgende schreef: Misschien is er maar één principiële grens aan de maakbaarheid: het niet-gemaakte zullen we nooit kunnen maken. En laten we dát nu net willen..
Groeien
Bij groeien denken we al snel aan iets dat toeneemt, of groter wordt: vermeerderen, ontwikkelen, opkomen. Het kan iets fysieks zijn maar ook iets psychisch. De economie groeit en krimpt maar jij als mens kunt ook groeien, natuurlijk eerst fysiek, maar daarna psychisch. We spreken dan over persoonlijke groei, mentale groei. Maar hoever kunnen we eigenlijk doorgroeien, zit daar een einde aan, zoals in de natuur?
Te mooi
Tot voor kort reikten de bomen tot in de hemel, de economie floreerde, het was booming business. Nog niet zolang geleden waren we vooral bezig met groeien. Groei op de carrièreladder, groei van het salaris. Maar ook; mooiere auto’s, mooiere huizen en nog mooiere vakanties, het kon niet op. Eigenlijk was het te mooi om waar te zijn. En tsja, wanneer iets te mooi is om waar te zijn dan,.. …inderdaad, dan is het vaak ook niet lang houdbaar. Heeft de natuur aangegeven dat we als mens zijn uitgegroeid? Te veel van het goede is gewoonweg te veel?
Maakbaar
We zijn deze tijd teruggeworpen op onszelf, en niets is meer vanzelfsprekend, is niet meer maakbaar. `We blijken toch kwetsbaarder dan we altijd hebben gedacht, en dat doet pijn, figuurlijk en helaas ook letterlijk.
Het geloof in een maakbare samenleving was vroeger vooral gestoeld op ideologische gronden zoals het pacifisme (vrede op aarde) of het geloof vanuit de kerk (heb je naasten lief). De laatste decennia wordt het geloof van maakbaarheid vooral gevoed door angst en pessimisme. Dit uit zich vooral in een toenemende stigmatisering van bevolkingsgroepen en een verdergaande polarisatie van wij tegen zij. Gelukkig zijn er schrijvers als Rutger Bregman (De meeste mensen deugen).
Kans
De huidige crisis zorgt voor veel ellende maar schept echter ook kansen. Kansen waar wij, indien wij deze oppakken, op de langere termijn als samenleving veel baat bij zouden kunnen hebben. Ik doel dan op de ruimte om je kwetsbaar op te stellen als individu. Door de huidige ontwikkelingen blijkt onze kwetsbaarheid nog maar eens. Nu is het moment, om die kwetsbaarheid toe te laten.
Kwetsbaarheid niet zien als een zwakte, maar zien als moedig en krachtig. We doen zo onze uiterste best om ons niet kwetsbaar op te stellen, maar zijn tegelijkertijd wel op zoek naar diepgang, naar goede en hechte contacten.
Dit schuurt en maakt je nog kwetsbaarder, je laat je te veel beïnvloeden door alles om je heen, met als gevolg dat je niet meer puur bent, dat je minder bij jezelf blijft en misschien verandert in een persoon die je eigenlijk niet wilt zijn.
Omgeving
Nu we verplicht zijn om meer in de eigen omgeving te verblijven kun je ook meer jezelf zijn. Je hoeft tenslotte geen angst te hebben over hoe de omgeving op jou reageert. Het voordeel hiervan is dat je minder negatieve energie verspilt omdat je weerstand tegen het ‘niet jezelf’ zijn afneemt. Dat zorgt voor een positieve boost in het zelfvertrouwen en daarmee de moed om jezelf kwetsbaar op te stellen, (meer) open voor een ander. Kwetsbaar opstellen omvat onder andere dat je deelt wat je denkt, voelt en wilt. Nu kan ik mij voorstellen dat je niet alles wat je denkt wilt delen, dat hoeft ook niet, begin klein. Hoe vaker je jezelf kwetsbaar opstelt hoe makkelijker het wordt. Kwetsbaarheid geeft het leven meer betekenis en maakt je een gelukkiger mens.
Maakbaarheid is kwetsbaar
Als je meer van jezelf laat zien, word je ook vaker afgewezen. Niet iedereen hoeft het met je eens te zijn. Je hoeft ook niet door iedereen leuk gevonden te worden, je bent er niet voor iedereen. Een afwijzing ontvangen is niet leuk, maar laat je er niet door uit het veld slaan.
Het gevoel willen hebben alles onder controle te hebben is risicovol, want maakbaarheid nastreven maakt je kwetsbaar. Duidelijk mag zijn dat de wereld niet maakbaar is, niet te controleren en niet te beheersen valt. We zijn kwetsbaarder dan we ooit hadden gedacht en verwacht.
